Mülteciler dünyanın her yerinde hem yasalar hem de uluslararası sözleşmelerle korunur. Mülteci Hukuku kapsamında bu kişiler “işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye tabi tutulacağı veya ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi fikirleri dolayısıyla hayatının veya hürriyetinin tehdit altında bulunacağı bir yere gönderilemez.” (Cenevre Sözleşmesi, Madde 33; Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Madde 4; Geçici Koruma Yönetmeliği, Madde 6)
Geri Gönderme Yasağı
Devletler sınırları içindeki yabancı uyruklu bireyleri, bu kişilerin kendi ülkelerinde ırkları, dinleri, uyrukları, belirli bir toplumsal gruba mensubiyetleri ya da siyasi görüşleri nedeniyle ciddi insan hakları ihlallerine maruz kalmalarına dönük gerçek riskler olduğu koşulda geri gönderemez.
Geri gönderme yasağı hem Türkiye’nin tarafı olduğu Mültecilerin Hukuku Statüsüne İlişkin Cenevre Sözleşmesi Madde 33, hem Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK) Madde 4, hem de Geçici Koruma Yönetmeliği (GKY) Madde 6 kapsamında kendine yer bulmuş Mülteci Hukuku’nun en önemli ilkelerinden biridir.
Türkiye Cumhuriyeti, ayrıca Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) de imzacıları arasında yer alır. AİHS gereği, Türkiye’de YUKK ya da GKY kapsamında statü alamamış olsa da yabancı uyruklu kişinin döneceği ülkede işkenceye uğrama ya da yaşam hakkı ihlali gibi tehlikeler varsa bu kişinin sınır dışı edilmesi hukuka uygun olmaz.
Bir mültecinin rızası dışında kendi ülkesine, o ülkede yaygın şiddet olayları sürerken ya da kişisel olarak haklı bir zulüm korkusu taşırken geri gönderilmesi, geri gönderme yasağı (non-refoulement) ilkesi kapsamında hukuka aykırılık taşır.
Türkiye’ye ekonomik sebeplerle gelmiş kişiler eğer Türkiye’de bir statü alamamış ya da kendi ülkelerinde yaşam haklarını tehlikeye sokacak bir durum söz konusu değilse “Geri Gönderme Yasağı” ilkesinden yararlanamaz.
Sınır Dışı / İdari Gözetim
Hakkınızda bir sınır dışı etme kararı alındıysa bu karara karşı 7 gün içinde idare mahkemesine başvurarak dava açma hakkınız bulunmaktadır.
- Sınır dışı kararı, Türkiye’nin de taraf olduğu Cenevre Sözleşmesi uyarınca belirlenen “Geri Gönderme Yasağı” ilkesiyle çelişemez.
- ‘Gönüllü Geri Dönüş’ başlıklı evrakları okumadan ve içeriğinden emin olmadan imzalamak zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu formun imzalanması halinde yabancı kendi rızasıyla ülkesine geri dönmeyi kabul etmiş sayıldığından, sonrasında herhangi bir itiraz şansı kalmamaktadır.
- Yabancının rızası saklı kalmak kaydıyla, sınır dışı etme kararına itiraz için dava açma süresi içinde veya yargı yoluna başvurulması hâlinde, yargılama sonuçlanıncaya kadar yabancı sınır dışı edilmez. Mahkemenin bu konuda vermiş olduğu karar kesindir.
- Sınır dışı kararının gerekçesiyle birlikte hakkında bu kararın alındığı yabancıya veya yasa temsilcisine ya da avukatına tebliği gerekir. Kişi bir avukatla temsil edilmiyorsa kendisi ya da yasal temsilcisi kararın sonucu itiraz usulleri ve süreleri hakkında bilgilendirilir.
Sınır Dışı Kararına Karşı Neler Yapılabilir?
Hakkınızda sınır dışı kararı alınması halinde;
- Şahsen veya yasal temsilci ya da avukat aracılığıyla bu karara 7 gün içinde itiraz edebilirsiniz.
- Maddi durumunuzun avukatla temsile el vermiyorsa, sınır dışı kararına itiraz edebilmek için yerel barodan adli yardım talebinde bulunabilir ve adli yardım kapsamında avukatlık desteğinden ücretsiz olarak yararlanabilirsiniz.
- Sınır dışı kararının iptali için mahkemeye başvuru yapıldığında, mahkemeden davanın açıldığını beyan eden bir derkenar belgesi alınarak, belgenin sınır dışı kararını veren makama iletilmesi gerekir. Bu başvurular 15 gün içinde sonuçlandırılır, mahkemenin verdiği karar kesindir.
- Sınır dışı edilmek üzere idari gözetim altında tutulan yabancının avukat talebi, kişinin tutulmakta olduğu geri gönderme merkezi memurları vasıtasıyla yerel baroya bildirilir. Aynı şekilde sınır dışı kararına karşı idareye verilen dava dilekçesi yetkili idare mahkemesine ulaştırılır.
- Sınır dışı edilecek yabancının seyahat masrafları kendisi tarafından karşılanır. Yabancının hiç parası yoksa masraflar Göç İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından karşılanır. Öte yandan masraflar geri ödenmediği müddetçe kişinin Türkiye’ye yeniden girişi yasaklanabilir.
İdari Gözetim altına alınma halinde;
- Hakkında sınır dışı etme kararı alınanlardan;
- Kaçma ve kaybolma riski bulunan,
- Türkiye’ye giriş veya çıkış kurallarını ihlal eden,
- Sahte ya da asılsız belge kullanan,
- Kabul edilebilir bir mazereti olmaksızın Türkiye’den çıkmaları için tanınan sürede çıkmayan,
- Kamu düzeni, kamu güvenliği veya kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar,
hakkında Valilik tarafından idari gözetim kararı alınması yahut idari gözetime alternatif yükümlülükler getirilmesi zorunludur.
- Sınır dışı edilmek üzere verilen idari gözetim süresi 6 ayı geçemez ve gerekli görülmesi halinde en fazla 6 ay daha uzatılabilir.
- İdari gözetim altına alınan kişi, geri gönderme merkezinde tutulur. İdari gözetim altına alınan kişinin uyruklarının tespiti amacıyla elektronik ve iletişim cihazları incelenebilir.
- İdari gözetim kararına karşı, şahsen yahut yasal temsilci veya avukat aracılığıyla yetkili sulh ceza hakimliğine itiraz için gidilebilir. İtirazın reddi halinde, idari gözetim şartlarının kalktığı ya da değiştiği iddiası ile yeniden sulh ceza hakimliğine başvurulabilir.
- İdari gözetim kararına itiraz edebilmek için yerel barodan adli yardım talep edilebilir ve adli yardım kapsamında avukatlık desteğinden ücretsiz olarak yararlanılabilir. Avukat talebi, geri gönderme merkezi memurlarına da iletilebilir. Aynı şekilde idari gözetime itirazı içerir dilekçe, geri gönderme merkezindeki memur aracılığıyla yetkili sulh ceza hakimliğine ulaştırılabilir.
İdari Gözetime Alternatif Yükümlülükler
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nda tanımlandığı haliyle, yabancılara ya da idari gözetimi sonlandırılan yabancılara, 24 ayı geçmemek üzere aşağıdaki yükümlülüklerin bir ya da birkaçı getirilebilir:
- Belirli adreste ikamet etme
- Bildirimde bulunma
- Aile temelli geri dönüş
- Geri dönüş danışmanlığı
- Kamu yararına hizmetlerde gönüllülük esasıyla görev alma
- Teminat
- Elektronik izleme
Bu yükümlülüklere uyulmaması halinde yabancı idari gözetim altına alınabilir.
Sınır Dışı Etme Kararı Alınabilecekler
- Terör örgütü yöneticisi, üyesi, destekleyicisi veya çıkar amaçlı suç örgütü yöneticisi, üyesi veya destekleyicisi olanlar
- Sahte belge kullananlar
- Kamu düzeni, kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturanlar
- Çalışma izni olmadan çalıştığı tespit edilenler
- Türkiye’ye yasal giriş veya Türkiye’den yasal çıkış hükümlerini ihlal edenler ya da bu hükümleri ihlale teşebbüs edenler
- Hakkında Türkiye’ye giriş yasağı bulunmasına rağmen Türkiye’ye geldiği tespit edilenler
- Uluslararası kurum ve kuruluşlar tarafından tanımlanan terör örgütleriyle ilişkili olduğu değerlendirilenler
- Türkiye’de bulunduğu süre zarfında geçimini meşru olmayan yollardan sağlayanlar
Sınır Dışı Etme Kararı Alınmayacaklar
- Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar
- Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler
- Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam eden ve sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar
- Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları
- Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları
Siz ya da bir yakınınız sınır dışı edilme riskiyle karşı karşıya kaldığınızda Hayata Destek Derneği’ne ulaşabilirsiniz!