Mesleki Eğitim Merkezleri

Mesleki Eğitim Merkezi Programına Erişim (15-18 Yaş Grubu)

Türkiye’de 18 yaşından küçük herkes çocuktur ve Türkiye 1995 yılında Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni onaylayarak çocukların korunma, eğitim, sağlık gibi temel haklarını kabul etmiştir. Ülkenin hem anayasasında hem de çocuk koruma, sosyal hizmetler ve sosyal koruma, uluslararası koruma ve geçici koruma ile ilgili mevzuatında bu temel haklar tanınmaktadır.

Söz konusu kanunlar; yasal statüsüne ya da uyruğuna bakılmaksızın ülkedeki tüm çocuklara uygulanmaktadır. Buna yönelik 2016-2017 eğitim öğretim yılında geçici koruma altındaki çocukların meslek liseleri, meslekî eğitim merkezlerine kayıtlarının yapılması için düzenleme yapılmıştır.

Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimleri

Türkiye’de 15 yaşına kadar çocukların çalıştırılması yasaktır. 18 yaşını doldurmamış tüm çocukların ise Ağır ve Tehlikeli İşler Yönetmeliği kapsamında düzenlenen işlerde ve koşullarda çalıştırılması yasaklanmıştır ve bu tür işler ‘çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri’ arasında yer almaktadır. Türkiye’de çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri; ‘sokakta çalışma, küçük ve orta ölçekli işletmelerde ağır ve tehlikeli işlerde çalışma, tarımda aile işleri dışında, ücret karşılığı gezici ve geçici tarım işlerinde çalışma’ olarak belirlenmiştir. Bazı işler hangi ortam ya da koşulda yapıldığına bağlı olmaksızın doğası itibariyle zararlıdır. Bazı işlerin ise hangi koşullar altında yapıldığı da önemlidir. Tehlikeli olmayan bir iş, tehlike içeren koşullarda yapıldığında tehlikeli hale gelebilir. Örneğin herhangi bir işte gece ya da ara vermeksizin uzun saatler çalıştırılmak; tek başına çalıştırılmak tehlikeli iş tanımına girer.

Çocukların Mesleki Eğitimi

Çocukların 4+4+4’ün üçüncü kademesindeki zorunlu eğitim kapsamında meslek öğrenebilmesi için yasal olanaklar mevcuttur. Bu çocukların İlgi ve beceri alanlarına göre mesleki eğitimlerden yararlanmaları, gönüllü katılımları ile sağlığına zarar vermeyecek şekilde mümkündür. Bu programlara katılan çocukların öğrenci olarak eğitim hayatlarına devam ettiğini bir işçi statüsünde olmadıklarını belirtmek gereklidir.

Şikayet Hatları

İlgili işletmeler, meslek lisesi staj çalışmaları veya meslek edindirme eğitimlerini yasalara uygun şekilde sağlamalıdır. Bu tür çalışmaların; çocuklara ﬁziksel, zihinsel ya da psikolojik herhangi bir zarar vermemesi için denetimler başta ilgili kamu kurumlarının sorumluluğundadır. Çocuklar, aileler ve diğer yetişkinler de çocukların korunma riski altında olduklarını düşündüklerinde bu endişelerini Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ALO 183 hattı üzerinden bildirmelidir. Bu hat üzerinden Türkçe, Kürtçe ve Arapça dilleri ile gelen çağrılara cevap verilebilmektedir. Ayrıca işletmelerle ilgili yasalara uygun olmayan durumları tüm çocuklar için Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ALO 170 hattına bildirebilmektedir. Mülteci veya sığınmacı gruplar Yabancılar İletişim Merkezi Alo 157’yi de arayabilirler.

Mesleki Eğitim Alanında Okul Türleri ve Programlar

Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı’nın sunduğu mesleki ve teknik eğitim sağlayan programlar, Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri, Çok Programlı Anadolu Liseleri ve Mesleki Eğitim Merkezleri üzerinden verilir. Mesleki ve Teknik Eğitim Programlarına yerleşim sürecinde, örgün öğretimde 8.sınıfı tamamlamış çocuklar 9.sınıfa geçmek üzere merkezi sınav ya da mahalli yerleştirme yolu ile herhangi bir lise programını seçebilir.

Mesleki eğitim merkezlerinin, mesleki ve teknik anadolu liselerinden en önemli farkı şudur: Mesleki eğitim merkezi öğrencileri 9. sınıfa kayıt olurken alan ve dal seçmektedirler. Öte yandan işbaşı pratik mesleki eğitimi, okulda değil sahada işletmede koordinatör öğretmenlerin ve usta öğreticilerin gözetiminde almaktadırlar.

1. Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi

Anadolu Meslek Programı (AMP): Bir mesleğe yönelik bilgi ve becerilerin yanında genel bilgi dersleri yer almaktadır.

Anadolu Meslek Programlarına sınavsız geçiş ve mahalli yerleştirme ile kayıt yapılır.
10. sınıfta mesleki alan eğitimi, 11. ve 12. sınıfta meslek alanına bağlı olarak dal eğitimi verilir.

Anadolu Teknik Programı (ATP): bir mesleğe yönelik bilgi ve becerilerin yanında matematik, ﬁzik, kimya ve biyoloji dersleri 4 yıl boyunca ağırlıklı olarak verilmektedir.

Anadolu Teknik Programına merkezi sınav ile yerleştirme yapılır.
10. sınıfta mesleki alan eğitimi, 11. ve 12. sınıfta meslek alanına bağlı olarak dal eğitimi verilir.

2. Çok Programlı Anadolu Lisesi

Programlarında Anadolu Meslek, Anadolu Teknik, Anadolu Lisesi, Anadolu İmam Hatip Lisesi programlarının hepsini barındıran okullardır. Mesleki eğitimle ilgili tüm bilgiler üstte Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri kısmında belirtilmiştir.

3. Mesleki Eğitim Merkezleri

Temel eğitimi tamamladıktan sonra akademik bir lise eğitimine (fen lisesi, Anadolu lisesi vb.) devam etmek yerine, becerileri doğrultusunda mesleki eğitim almak isteyen öğrencilerin devam ettiği ortaöğretim kurumlarıdır.

Mesleki Eğitim Programlarına sınavsız geçiş ve il bazında yerleştirme ile kayıt yapılır.
Mesleki Eğitim Programlarında 9. sınıftan itibaren çocukların ilgi ve yetenek alanlarına göre alan ve dal seçimi yapılır. Eğitime başlanabilmesi için eğitim görülecek alan ve dala uygun mesleki eğitim görülecek işyeri ve usta öğretici olması şartı aranır. Usta öğretici gözetiminde mesleki eğitim görülecek yerde çocuklara haftada bir veya iki gün teorik eğitim, dört veya beş gün mesleki eğitim verilir. Ancak mesleki eğitim çocukların gelişimlerine zarar vermeyecek şekilde gözetilerek, hukuki süreçlere uygun şekilde işletilmelidir.
Bu eğitime başlayanlar 4 yılın sonunda ustalık belgesi alabilir ve 18 yaşını doldurduktan sonra kendi mesleklerini yapmak isteyenler yükseköğretim eğitimi almadan da bu meslekler için kendi işlerini kurabilirler.
Mesleki eğitim merkezleri de örgün mesleki ve teknik ortaöğretim kurumları kapsamına alınmıştır. Bunun anlamı şudur, mesleki eğitim merkezleri 12 yıllık zorunlu eğitim kapsamındadır. Çocuklar bu kurumlarda işçi olarak değil öğrenci olarak bulunur. 11. sınıfın sonunda yapılan sınava göre başarılı olanlara ‘Kalfalık Belgesi’, 12. sınıfın sonunda yapılan sınava göre başarılı olanlara ise “Ustalık Belgesi” düzenlenmektedir.
2019-2020 öğretim yılı itibariyle fark derslerini Mesleki Eğitim Merkezlerinde almak sureti ile çocukların Mesleki Eğitim Merkezlerinde lise diploması alması da mümkün olmuştur.
Mesleki eğitim merkezilerinde; bireylerin bu merkezlere yönelik değişiklik talebi hâlinde, iki hafta içerisinde yeni bir mesleki eğitim merkezi ile sözleşme imzalaması haliyle değiştirilebilir. Zorunlu hâllerde bu süre ücretsiz izin süresini geçmemelidir. Bu süre içerisinde de bir mesleki eğitim merkezi ile sözleşme imzalayamayanlar devamsızlıktan sınıf tekrarına kalmış sayılır.

Mesleki Eğitim Merkezi Programlarına Kayıt Şartları

Programa kaydı yapılacak çocuğun,

En az ortaokul veya imam-hatip ortaokulu mezunu olması.
Eğitim-öğretim yılının başlayacağı tarihte 15 yaşına girmiş olması.
Bünyesi ve sağlık durumunun gireceği mesleğin gerektirdiği işleri yapmaya uygun olması.
İşyerinde ilgili meslekte usta öğretici belgesine sahip kişinin bulunduğunun tespitini.
Geçici koruma altındaki öğrencilerden, denklik belgelerinde ilköğretim okulu, ortaokuldan mezun veya ortaöğretim düzeyindeki okullardan ayrıldığına dair belgenin olması.
Geçici Koruma kapsamındaki Türkçe bilmeyen çocukların Halk Eğitim Merkezlerinde “Türkçe Seviye A1” programını almış olmaları veya okuma yazma 1´inci kademe seviye tespit sınavından başarılı olmaları.
Kesin kayıt yapılabilmesi için eğitim alınacak alan ve dala uygun meslekte bir işletme ile Mesleki Eğitim Sözleşmesinin imzalanması.
On dokuz yaşından gün almış olanlardan daha önce mesleki eğitimden geçmemiş olanların, yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre tercih edilmesi.

Mesleki Eğitim Merkezi Programlarına kayıt şartları ve diğer tüm bilgilere Milli Eğitim’in Programlar ve Eğitim Materyalleri belirtilen internet ağından erişebilirsiniz.

Mesleki Eğitim Merkezi Programlarına Kayıt Süreci

9. sınıfa kayıt yaparken 18 yaş altı tüm çocuklar (geçici koruma altındaki çocuklar da dâhil) velisi ile okul müdürlüğüne giderek, alan/dal seçimi yapar ve seçtiği alanla ilgili işletme ile sözleşme imzalayarak eğitimine başlar.
Çocukların istedikleri mesleki alanla ilgili herhangi bir sağlık sorunlarının olmaması gerekir. Mesleki eğitim merkezine kayıt sırasında çocuklardan sağlık durumunun girmek istedikleri meslek alanına uygun olduğunu gösteren, işe giriş sağlık raporu istenir.
Geçici koruma altındaki çocuklar, Türkçe dil yeterlilikleri yok ise Hızlandırılmış Eğitim Programlarına kayıt olarak bu programlarla eş zamanlı kayıt işlemlerini yürütebilirler.

Mesleki ve Teknik Yerleşim Süreci

Mesleki ve Teknik Eğitim Programlarına yerleşen çocukların eğitiminde şu süreçler izlenir;

8. sınıfta mesleki teknik liselere yerleşen çocuklar

9. Sınıfta ortak eğitimini tamamlar. 10.sınıftan itibaren alan eğitimi ve ortaöğretim müfredatına devam edilir. 11.sınıfta dal eğitimine başlanır ve aynı şekilde ortaöğretim programına da devam edilir. 12. sınıfta dal eğitimi ve ortaöğretim tamamlanarak mesleki ve teknik ortaöğretim programından mezun olunur.

9. sınıfta mesleki eğitim merkezlerine yerleşen çocuklar

9. sınıfta dal eğitimine başlar ve genel ortaöğretim derslerini almaz. Usta öğretici gözetiminde mesleki eğitim görülecek yerde öğrencilere haftada bir veya iki gün teorik eğitim, dört veya beş gün mesleki eğitim verilir. 11.sınıfa değin dal eğitimini tamamlayan ve kalfalık beceri sınavında başarını olan öğrencilere ‘Kalfalık Belgesi’ verilir. 12.sınıfı tamamlayan ve ustalık beceri sınavında başarılı olan öğrencilere de ‘Ustalık Belgesi’ verilir. Bununla birlikte fark derslerini de alarak başarıyla tamamlayan öğrencilere mesleki eğitim lise diploması da düzenlenir.

Mesleki ve Teknik Eğitim Süreci

Mesleki Eğitim Merkezi Programlarına Giden Öğrencilerin Hakları

Mesleki eğitim merkezi programına katılan bireyler; öğrenci statüsünde olup, her türlü öğrencilik haklarından yararlanır.
Mesleki eğitim merkezleri zorunlu eğitim kapsamına alınmıştır. Bu programlardan birini bitiren bireyler istekleri doğrultusunda fark derslerini tamamlayarak diploma almaları halinde yükseköğretime gidebilme hakkına sahiptir.
Mesleki eğitim merkezi programlarına devam eden bireylere, 11. sınıfın sonunda girilen beceri sınavı ile kalfalık, 12. sınıfın sonunda girilen beceri sınavı ile ustalık sınavı uygulanır.
Kayıt döneminde herhangi bir ortaöğretim kurumuna yerleşmeyen veya tercihte bulunmayan çocuklar, iki ay içinde bir mesleki eğitim merkezi ve işletme bulmak koşulu ile doğrudan mesleki eğitim merkezine bireysel başvuru yoluyla kaydolabilir.
İki ay içinde mesleki eğitim için başlanılan bir yer ile sözleşme imzalayamayan mesleki eğitim merkezi öğrencileri bu okullara kayıt haklarını kaybeder.
Açık Öğretim; Mesleki Eğitim Merkezlerine kayıt yaptırmanız durumunda ortaöğretim diploması almak isterseniz, fark derslerini Mesleki Eğitim Merkezlerinde alabilirsiniz (aynı zamanda) Açık Öğretim Lisesi, Mesleki Açık Öğretim Lisesi veya Açık Öğretim İmam Hatip Lisesine de kayıt yaptırabilirsiniz. Mesleki Açık Öğretim Lisesine kayıt yaptırdıysanız, Mesleki Eğitim Merkezinde karşılığı olan derslerden yüz yüze eğitim programından muaf olursunuz.
Özlük; Mesleki Eğitim Merkezi öğrencilerine, ödül ve disiplin bakımından ortaöğretim kurumları öğrencileri ile aynı maddeler uygulanır.
Diploma; Mesleki Eğitim Merkezlerini bitiren öğrenciler de diğer ortaöğretim kurumlarını bitiren öğrenciler gibi fark derslerini verip lise diploması alarak üniversiteye gidebilir.
Ücret; Aday mesleki eğitim merkezine kayıtlı olan 15-18 yaş arasındaki çocuklara ve çırağa 3308 sayılı kanunun 25’inci maddesi gereği, asgari ücretin net tutarının yüzde otuzundan aşağı ücret ödenemez. Bu program dâhilinde hem meslek öğrenip hem de belirli bir ücret alma imkânı bulunmaktadır.
Sigorta; Aday öğrenciler, çıraklar sigortalanır ve sigortaları okulları tarafından karşılanır. Bu sigorta marifetiyle iş kazaları ve meslek hastalıklarına karşı sigortalı olurlar.
İş Sağlığı ve Güvenliği: İş Sağlığı ve Güvenliği Şartları 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Hükümleri’ne tabidir.
Mesleki Yeterliliklerin Tanınması: Bir sertiﬁka programını bitirerek Mesleki Yeterlilik Belgesi alan kişilerin bu belgelerin 5 yılda bir yenilemeleri gerekir. Bununla beraber Mesleki Eğitim Merkezlerinden mezun olarak ustalık belgesi alanların yeterlilikleri ömür boyu geçerlidir.
Sözleşme: Tüm ilgili kişiler arasında çocukların velisi veya vasisi, öğrenci reşit ise kendisi ile yazılı sözleşme yapılması gerekir.

Önemli Bilgiler

Geçici koruma altında bulunan en az 10 çocuk ile sınıf açılabilir. Başvuru sayısının fazla olması durumunda ise her sınıfta öğrenci sayısı 34´ü geçmeyecek şekilde planlama yapılabilir. Öğrenci sayısının az olması durumunda eğitim bölgesi içindeki talepler birleştirilerek değerlendirilir. Bu durumda hangi okulda birleştirme yapılacağı İl veya İlçe Millî Eğitim Müdürlükleri tarafından belirlenir.
Geçici koruma altında bulunan çocukların meslekî ve teknik Anadolu liseleri, meslekî ve teknik eğitim merkezleri ile çok programlı Anadolu liseleri, açıköğretim liseleri, meslekî açıköğretim lisesi ile meslekî eğitim merkezlerine kayıt işlemlerine ilişkin usul ve esasları belirleyen resmi yazı illerde mevcuttur. Bu yazılar gerektiği takdirde bulunulan ildeki Milli Eğitim Müdürlüklerinden talep edilerek başvuru yapılabilir.
Sosyal yardım desteği alan çocuklar mesleki eğitim merkezlerine kayıt yaptırdıklarında sosyal yardımları kesintiye uğramaz. Örneğin; Şartlı Nakit Transferi desteği alan çocuklar mesleki eğitim merkezlerinde eğitimlerine devam ettiklerinde bu yardımlar da devam eder. Ayrıca Geçici Koruma altında bulunan çocuklar da herhangi bir sosyal yardım alıyorlarsa mesleki eğitim merkezine kayıt olduklarında bu yardımları kesintiye uğramaz. Bu sosyal yardımlar; Şartlı Nakit Transferi, Sosyal Uyum Yardımı ya da diğer sosyal yardımlar olabilir.